De Nederlandse ambassade in Frankrijk schreef dit jaar twee Open Calls uit voor culturele programmering op het Atelier Néerlandais. Een voor tijdens de kunstbeurs FIAC, de ander rond Paris Photo. Als gevolg van de pandemie werden beide beurzen echter afgelast en de activiteiten uit de Open Call met een jaar uitgesteld. Wat hebben we gemist en wat gaan we volgend jaar op het Atelier Néerlandais zien? Directeur Steven van Teeseling van Stichting Sonsbeek vertelt over ‘Sonsbeek Council II: Paris – Avant-garde. Vanguard. Tirailleur’, het winnende voorstel van de Open Call voor de FIAC.
Sonsbeek is een internationale tentoonstelling die eens in de paar jaar gehouden wordt op allerlei plekken in Arnhem waaronder het Sonsbeek park waar het zijn oorsprong vindt. Wat is het thema van de komende, met een jaar uitgestelde, editie?
‘De centrale onderwerpen zijn arbeid en geluid. Sonsbeek gaat over ongehoorde verhalen van bepaalde groepen in de samenleving die zijn weggeduwd in de geschiedenis maar wel een belangrijke bijdrage hebben geleverd aan de samenleving. Sonsbeek park is bijvoorbeeld aangelegd met geld uit de koloniën door arbeiders waar we nu amper iets over weten. Deze geschiedenis is niet of nauwelijks genoteerd. Door het te koppelen aan geluid, muziek, zang, het stromen van water, geeft onze artistiek directeur Bonaventure Ndikung dit serieuze onderwerp een poëtische vertaalslag. Kunstenaars reageren hierop en diepen allerlei verhalen op. Het wordt een mooie, open tentoonstelling die bovendien heel ‘covid friendly’ is. Je kan lekker buiten wandelen en fietsen en al die kunstwerken bekijken in die waanzinnig prachtige natuur.’
Waarom arbeid?
‘Als je nu om je heen kijkt, zie je dat arbeid een bijzonder relevant onderwerp is. Door ontwikkelingen op internet zijn er bijvoorbeeld allerlei nieuwe banen ontstaan en nieuwe methoden van werken. Denk aan taxiservice Über, de pakketdiensten of de fietskoeriers die maaltijden bezorgen. Mensen moeten soms wel vijf van die baantjes combineren om in hun levensonderhoud te voorzien. De factor arbeid staat erg onder druk en mensen worden uitgebuit. En als je in de geschiedenis duikt, leidt het onderwerp ook naar koloniale uitbuiting en migratie. Arbeid is ook een centraal begrip rondom thema’s als solidariteit, collectiviteit en samenhang. Kortom, het onderwerp brengt stemmen die niet goed gehoord worden voor het voetlicht.’
Wat was jullie motivatie mee te doen aan de Open Call?
‘Sonsbeek heeft een internationale oriëntatie. We organiseren bijvoorbeeld bijeenkomsten, Sonsbeek Councils, met verschillende partners in het buitenland vooruitlopend op de tentoonstellingen in 2021 en 2024. Eerder dit jaar vond er een plaats in Tunesië en op de planning staan Berlijn, mogelijk België, Japan en de Verenigde Staten. Voor zo’n Council vertalen we onze thematiek naar de specifieke context en sluiten we aan bij de kunstenaars uit dat land zodat uitwisseling tot stand komt tussen ons gedachtegoed, curatoren en kunstenaars. Dus jullie Open Call kwam als geroepen. Frankrijk is voor ons van wezenlijk belang. Niet alleen omdat ons onderwerp daar erg speelt maar omdat ook er voor ons belangrijke doelgroepen zijn waaronder de grote Afrikaanse en Caribische gemeenschap waar veel interessante makers bij zitten.’
Vertel eens over jullie plannen voor Atelier Néerlandais?
‘Bonaventure Ndikung heeft het onderwerp van ‘Le Tirailleur’ gekozen, dit zijn soldaten uit de toenmalige Franse koloniën die in dienst kwamen van het Franse leger en onder meer tijdens beide wereldoorlogen meevochten. Als wederdienst werd de Tirailleurs toegang tot Frankrijk en zijn ‘liberté, egalité en fraternité’ beloofd. In realiteit werden ze ingezet als werkpaarden en kanonnenvoer. Een pijnlijke geschiedenis, een die niet direct in de westerse geschiedschrijving is terug te vinden maar wel is overgedragen ondermeer via ‘oral history’. Via Le Tirailleur worden allerlei verwante onderwerpen aangeraakt zoals de kwestie van de herkomst van kunstobjecten en de roep om restitutie. Een discussie die zowel in Frankrijk als Nederland speelt. Het resultaat is een intensief programma met kunst, muziek, lezingen, debatten, filmvertoningen en performances door kunstenaars en wetenschappers uit Frankrijk, Nederland en elders. Het programma zal tijdens FIAC 2021 plaatsvinden.’
Sonsbeek20>24, Force Times Distance, On Labour and its Sonic Ecologies, 10 april t/m 21 juni, Arnhem